Zadaniem nazwy naszego bloga (ABC komunikacji) jest nie tylko wypełnienie wolnej przestrzeni na górze strony, ale również nałożenie na nas, jego autorów, pewnego zobowiązania. Otóż zabierając się za omawianie danego zagadnienia, chcemy Wam je najpierw przybliżyć, zaprezentować „od początku” a nie rzucać Was od razu na głęboką wodę. A zatem w niniejszym poście będącym wstępem do kwestii komunikacji niewerbalnej będzie trochę historii, trochę ciekawostek i dużo nazewnictwa, które może okazać się przydane dla tych naszych Czytelników, którzy na co dzień poruszają się w świecie nauki.
Wracasz późnym wieczorem do domu. Zauważasz mężczyznę kroczącego w Twoim kierunku. Nagle przyspiesza on kroku, jego ciało pochyla się do przodu, ręce ułożone w pięści poruszają się w rytmie jego kroku. Brwi ma opuszczone do połowy. Oczy szeroko otwarte. Usta zaciśnięte i spogląda wprost na Ciebie.
Jakie uczucia wywołał w Tobie ten opis? Jaki dalszy przebieg wydarzeń przewidywałeś/-aś? Zwróć uwagę, że nie padły żadne słowa; ocena, jakiej dokonałeś/-aś, powstała na podstawie niewerbalnego zachowania mężczyzny. Mimo to pozwala z dość dużym prawdopodobieństwem przewidzieć, że najlepsze, co możesz zrobić w tej sytuacji, to unikać kontaktu z nim (uciekając, starając się go zignorować, jeśli jest odpowiednio daleko itp.). Mamy nadzieję, że w tym poście i następnych uda nam się nieco przybliżyć obecne dokonania i odkrycia nauki dotyczącej komunikacji niewerbalnej, ale także pokazać, jak jest ona wykorzystywana w codziennym życiu z perspektywy profesjonalistów zajmujących się prawem, ochroną, pomocą medyczną, marketingiem, negocjacjami, pracujących w policji oraz osób odpowiednio przeszkolonych w tym obszarze.
A więc czym jest komunikacja niewerbalna?
Słowo komunikacja wielu osobom kojarzy się przede wszystkim z językiem, słowami. Jednakże tak naprawdę żadna dyskusja na jej temat nie jest kompletna, jeśli nie bierze pod uwagę komunikacji niewerbalnej, która w powszechnej kulturze (od Juliusa Fasta, 1970 r.) jest odnoszona do mowy ciała, choć w różnego rodzaju definicjach przedstawiana jest wężej lub szerzej.
I tak z części źródeł możemy się dowiedzieć, że komunikacja niewerbalna obejmuje niemal całą ludzką komunikację za wyjątkiem wypowiedzianej i napisanej. Jest również opisywana jako transfer i wymiana komunikatów w każdych warunkach, które nie wykorzystują słów. Ujmując to w inny sposób, jedną z głównych możliwości zaistnienia komunikacji niewerbalnej jest zachowanie niewerbalne, które pojawia się podczas komunikacji a nie zawiera języka werbalnego. Proponowana przez nas definicja komunikacji niewerbalnej zakłada, że jest ona czymś więcej niż tylko mową ciała. Przykłady? Chociażby odległość dzieląca ludzi podczas konwersacji, ślady potu na ubraniu, wystrój pokoju, sposób ubierania się, lokalizacja biura, wykorzystywanie czasu, naklejki umieszczone na samochodzie, aranżacja i oświetlenie pokoju i wiele, wiele innych. Nadal trwają dyskusje nad ustaleniem dokładnej granicy komunikacji niewerbalnej w obrębie komunikacji „ogólnej”.
Komunikacja niewerbalna może płynąć z wielu źródeł. Jedno z nich to środowisko albo kontekst. Często na podstawie wyglądu domu można dowiedzieć się wielu rzeczy o jego mieszkańcach; zadbane, czyste, dobrze oświetlone pomieszczenia sugerują, że mieszka tam osoba, która ceni sobie ład i porządek; być może zależy jej również na „przytulności”. Restauracje wręcz świadomie podkreślają pewne czynniki środowiskowe, by wpływać na zachowania gości. Fast-foody wykorzystują żywe, jasne kolory, takie jak pomarańczowy, żółty, czerwony w dobrze oświetlonym pomieszczeniu z twardymi plastikowymi siedzeniami. W ten sposób subtelnie przekazują wiadomość, żeby jeść więcej, szybciej i nie czuć się zbyt komfortowo, wylegując po posiłku, tak, żeby restauracja mogła uzyskać szybki obrót w celu maksymalizacji zysków. Przeciwieństwem są eleganckie lokale, które stosują słabsze oświetlenie, delikatne i ciemniejsze kolory, dużo wygodniejsze siedzenia, aby stworzyć przytulniejsze, bardziej intymne warunki sugerując klientom, aby czuli się komfortowo i zostali dłużej na deser i kawę lub herbatę; to spowoduję, że goście wydadzą więcej podczas wizyty, jak również zapewni ich powrót i pozytywną opinię, która będzie stanowiła solidny fundament modnego ostatnio marketingu szeptanego (lub, dla tych, którzy preferują posługiwanie się nieco innym pojęciem, kreowanie pozytywnego wizerunku za pomocą tzw. poczty pantoflowej). A zatem niewerbalne informacje przekazane przez środowisko mogą pomóc promować pożądane w danym otoczeniu zachowania.
Komunikacja niewerbalna wiąże się też z cechami fizycznymi lub wyglądem. Cechy fizyczne rozumiemy jako statyczne cechy wyglądu albo zapachu danej osoby, biorąc pod uwagę m.in. jej wzrost, wagę, skórę, kolor, włosy, brwi, policzki, podbródek, proporcję oczu, nosa oraz wielkość szczęki, zapach. Sheldon uważał, że osobowość determinowały różne rodzaje ciał; endomorfy (ciężkie, otyłe, zaokrąglone, o delikatnym spojrzeniu) są społeczne i uprzejme, mezomorfy (muskularne, o kanciastych kształtach i ciężkim spojrzeniu) są przywódcami i mają silną wolę, ektomorfy (szczupłe, wątłe, o łamliwym spojrzeniu) są zamknięte w sobie, mądre i nerwowe. Media wykorzystują te związki, odpowiednio wybierając aktorów i aktorki; zwróć uwagę, że dominujący mężczyzna jest zwykle dynamicznym mezomorfem, komik jest najczęściej społecznym, pyzatym endomorfem, a mądra osoba jest na ogół kujonowatym, szczupłym ektomorfem. Choć postrzeganie ludzi w ten sposób – przez pryzmat pewnych schematów – jest powszechne, nie ma dowodów jednoznacznie potwierdzających słuszność tego rodzaju podejścia.
Jak się okazuje, także historycznie dokonywano podobnych osądów osobowości, tym razem jednak w oparciu o wygląd twarzy. Na przykład chińskie czytanie twarzy opiera się na obserwacji jej układu. Antyczni Chińczycy nie byli jednak jedynymi, którzy postępowali w ten sposób; w późnych latach 1800, Europejczycy pod przywództwem Cezara Lombroso twierdzili, że mogą scharakteryzować osobowość kryminalisty w oparci o ciężkość brwi i szczęki danej osoby. Podobnie jak i w przypadku badań nad ciałem, tak też tutaj nie ma mocnych dowodów potwierdzających tę tezę. Badania z lat 1980., przeprowadzone tym razem przez innych niż wspominani wcześniej naukowców pokazują, że dorośli ludzie o dziecinnej twarzy – czyli o wyższym czole, proporcjonalnie większych oczach i mniejszym nosie – są postrzegani jako bardziej naiwni, uczciwi i rzadziej wybierani na liderów. Jednakże badanie z 1950 r, wciąż najlepiej podsumowuje odkrycia w tym temacie: chociaż ludzie starali się wnioskować o osobowości innych, biorąc pod uwagę wygląd ich twarzy, prognozy te nie były dokładne.
Także zapach przesyła informacje, zarówno na poziomie świadomości, jak i podświadomości. Na poziomie świadomości, w Europie perfumy, wody po goleniu oraz brak ludzkiej woni informuje o higienie, ale informacja ta ma mniejsze znaczenie w innych kulturach. Mówiąc natomiast o niezamierzonych działaniach, ci mężczyźni, którzy wysyłają feromony, będąc w bliskiej odległości od kobiet, są oceniani przez płeć piękną jako bardziej atrakcyjni. Jednocześnie poziom testosteronu u panów zwiększa się, kiedy nos dostarczy im informacji, że w pobliżu jest kobita w okresie owulacji. Noworodki także rozpoznają zapach swojej mamy i wykazują silne preferencje w stosunku do przedmiotów, które posiadają jej woń. Wielu dorosłych zauważa również, że czują się komfortowo, kiedy w powietrzu unosi się zapach ukochanej osoby.
Mówiąc o cechach fizycznych, uwzględniamy również artefakty takie jak biżuteria, okulary, ubrania itd. Ludzie wspomagający swój wzrok wspomnianym wynalazkiem noszonym na nosie są postrzegani jako mądrzejsi. Biżuteria przekazuje informacje o statusie społeczno-ekonomicznym albo materialnym. Przykładowo, w północnej Ameryce oznaką stanu małżeńskiego jest noszenie obrączki na lewej ręce, natomiast w Europie nosi się ją na prawej dłoni. Ubiór ułatwia ocenę dotyczącą dochodów, przynależności do grup członkowskich oraz okazywaniu szacunku innym. Osoba, która na formalne przyjęcie przychodzi w zwykłym t-shircie i dżinsach informuje o tym, jaki ma stosunek do uroczystości, jednakże, tak jak i w poprzednich przypadkach, takie odczytanie przekazu może być chybione (ktoś dostał np. po prostu błędne informacje na temat charakteru uroczystości).
Komunikacja niewerbalna pojawia się też w dynamizmie akcji twarzy, głosu i ciała, co określane jest mianem zachowań niewerbalnych. Zachowania niewerbalne nas intrygują. Widzimy, jak dana osoba patrzy, jak się porusza, słyszymy jej głos. Informacje są nadawane poprzez wiele niewerbalnych kanałów takich jak: ekspresje twarzy, wokalne wskazówki, gesty, postawa ciała, międzyludzką odległość, dotyk, spojrzenie. Nazywamy je kanałami, ponieważ, tak jak w telewizji, każde z nich może wysyłać swoje własne odrębne informacje. Nasza biologia, nauka i kultura wpływają na ich działania. My natomiast skupimy się na dynamicznych elementach komunikacji niewerbalnej, ograniczając opis jej statycznych elementów.
[Niedługo przybliżymy tematy: zadania komunikacji niewerbalnej, właściwości komunikacji niewerbalnej, relacje pomiędzy komunikacją werbalną i niewerbalną oraz dlaczego jest ona ważna w codziennym życiu]
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz